Qoaketsano e hlahileng lipakeng tsa Morena oa sebaka Sebonomoea oa Bobeli (Ratabane Ramainoane) oa Koung Ha Chere, Makhaleng le Morena oa Sehlooho, Makhobalo Letsie, e rarolotsoeng libekeng tsa ho feta e pepesa ha marena a mang a sa ikamahanye le tataiso ea Molao oa Borena oa 1968.
sesotho
Aug. 25, 2020
KA BAQOLOTSI BA RONA
6 min read
Marena a sebetse tlas’a molao oa ’ona
Morena Sebonomoea oa Bobeli (Ratabane Ramainoane) oa Koung Ha Chere,
Story highlights
Marena a mang a halosoa a sa ikamahanye le molao o ba tsamaisang oa borena.
Letona le tšoetse ka mathe ho nyaoloa hoa Morena Sebonomoea boreneng ke Morena e Moholo oa Makhaleng.
Mookameli oa litaba tsa borena, Morena ’Mikia Molapo, ea neng a kene lipakeng ho rarolla qaka ena esita le Letona la Puso ea Libaka, Borena le Litaba tsa Paramente, Mothetjoa Metsing, o boletse ha marena a mang a sa ikamahanye le molao o ba tsamaisang oa borena.
Ka ho makala, o tšoetse ka mathe ho nyaoloa hoa Morena Sebonomoea boreneng ke Morena e Moholo oa Makhaleng. Letsie o ile a bolela h’a tebetse molli setulong sa borena ba sebaka ka le reng eo o ile a mema Motlatsi oa Letona la Puso ea Libaka le Borena, Selibe Mochoboroane, sebakeng sa Makhaleng a sa mo tsebisa. Teleko ena e qeteletse e luleloa majoana botenng ba marena ana a neng a qhoebeshana ka bobeli, Ntlo-Kholo ea Lekala la Borena, Maseru bekeng e fetileng. Se-epa-pitso e bile Letona Metsing ka sebele.
Ke moo Letona Metsing a hlalositseng ha ho se taba e ka luleloang majoana ntlheng ea teleko e joalo, a bolela ha Morena Letsie a se na matla a ho leleka morena e mong. Ho latela Molao oa Borena, ke Letona la Puso ea Libaka le Borena feela le nang le matla a joalo. Ka hoo, Sebonomoea o setse e ntse e le morena oa molao oa sebaka ea tlas’a taolo ea eena Morena Letsie, ea neng a mo jarisitse thoto ka monkhoane. Metsing o re ho lokela ho be le methati e lateloang pele morena a ka lelekoa. Molao oa Borena, karolo ea botšelela temana ea 15 (1), litabeng tse amanang le boitšoaro, o re ho lokeloa ho thehoe komiti ea boitšoaro ba Marena ka sepheo sa ho etsa lipatlisiso tsa litaba tse amanang le boitšoaro ba marena.
E tsoela-pele temaneng ea 3(b) ka ho re qeto ea komiti e tla ba qeto ea bongata ba litho tsa eona. Temana ea 6(a) eona e bontša ha tsamaiso ea litaba phuthehong ea komiti ea boitšoaro ba marena e tla etsoa ka tsela ea ho tla mamela lipuo tsa boitšireletso ka toka le ho hloka leeme tsa morena ea etselitsoeng qoso. Kamorao, ho latela boipolelo ba moqosuoa hore o amohela molato kapa che; a botsoa ke mongoli oa komiti e khethiloeng ke letona ho batlisisa nyeoe. Ha komiti e fihletse qeto ea eona, hape kamor’a hore e imamelle lipuo life kapa life malebana le taelo e ntšoang ke eona, karolong ea 18(1)(a) e ka amoha morena matla ’ohle le mesebetsi eohle ea ofisi ea hae kapa karolo ea tsona bolelele le ho fihlela nako e totobalitsoeng taelong eo e feela; kapa seratsoaneng sa (b) ea leleka morena.
Qeto ea komiti joale e ka fetisetsoa ho letona ho ithuta kahlolo le ho etsa qeto ea hae holim’a eona. Morena ’Mikia o boela a supa ha ka lehlakoreng le leng Ntlo ea Mahosana e kene khabong ea ho bokeletsa maikutlo a sechaba mabapi le ho ntlafatsoa hoa molao oo, o ntseng o le tšebetsong. O hlaheletse seea-le-moeeng se seng ka hare ho naha khafetsa lenaneong le seka-sekang molao ona le ho bulela sechaba monyetla oa ho hlahisa maikutlo holim’a ntlafatso ea oona. Bekeng e fetileng o buile a re Molao oa Borena oa nomoro ea 22 oa 1968 o neng o boptjoe ka lihlomathiso tsa ka nako eo, o bonahala o se o sa arabe litlhoko le liqholotso tsa bophelo ba morao tjena. “Ho hlahella masoba a ’maloa likarolong tse ling ka litemana tsa oona, ao marena a busang hajoale a hlokomelang a lokela ho katoa ka lihlomathiso tse khemang le linako tsa sejoale-joale,” a rialo. Mathoasong a selemo sena litho tsa Ntlo ea Mahosana li kile tsa khefutsa matsatsi a mabeli ho suthela ’moka oa marena o neng o seka-seka lihlomathiso tse ka bopang bocha litemana tse ling tse hlahang molaong oo.
Enjoy our daily newsletter from today
Access exclusive newsletters, along with previews of new media releases.
Phuthehong ena e bileng Motse-Moholo Maseru, ke moo marena a neng a fapanyetsana maikutlo holim’a litokiso le ho qhelela ka thoko litemana tse ling ba bapisa molao oo le oa Lerotholi esita le ho o matahanya le puso ea temokrasi e buang ka litokelo tsa mantlha tsa botho. Ho latela karolo ea pele temaneng ea bobeli, molao ona o ama ntle le Morena e Moholo, Morena oa Sehlooho, Morena oa Sebaka le morena kapa ramotse le morena ofe kapa ofe e mong osele eo ofisi ea hae e ananetsoeng ke molao-taelo oa nomoro ea 26 oa 1970; hape eo bohlahlami ba hae ofising ea morena bo ananetsoeng ke Morena e Moholo a ipapisitse le keletso ea letona. Ntle le melao ena e ’meli ea marena, ho boetse ho teng Molao oa Motheo oa Lesotho o tlamang marena ho o sebelisa. Ke moo ho hlahileng maikutlo ka Morena oa Sehlooho oa Thaba-Bosiu, Khoabane Theko, a hore Molao oa Motheo oa Lesotho o se bonahale o qeshela oa marena esita le oa Lerotholi ka tsela efe kapa efe.
Ho feta mona, ke moo Morena Thaabe Peete a ileng a akhela qholotso ho ’moka ho tšohla taba e hlahang ka har’a Molao oa Motheo oa Lesotho o hlalosang ha e le Tona-Kholo feela ea ka fetisetsang qaka e teng litabeng tsa puso ho Motlotlehi hore a fane ka tharollo kapa boeletsi. A re Molao oa Motheo o mo qaka ha o fihla boemong boo o reng ha Hlooho ea Naha e sitoa ho fana ka maikutlo kapa tharollo ka pallo ea nako e itseng, Tona-Kholo e na le matla a ho iketsetsa qeto ea eona holim’a taba eo.
“Matla ana a ka ferekanya sechaba ka hore se hopole hore qeto e itseng e entsoe ke Motlotlehi athe ke ea Tona-Kholo,”a rialo a eletsa ’moka ka hore o lekole ho bopa setšoantšo ka har’a Molao oa Marena se tla fokotsa matla ao a filoeng Tona-Kholo a bonahalang a nyenyefatsa Motlotlehi. Taba e ’ngoe e hlahellang haholo melomong ea batho le marena e ileng ea hlahella ka matla ke litsekisano tsa meeli tseo e bileng qaka ea nako e telele nalaneng ea naha. Sepolesa sa Lesotho se hlalosa ha qoaketsano e joalo e se e qositse maphelo a mangata a Basotho ba loanang ba tseka meeli le makhulo.
Bothata bo hlalosoang ke marena mona ke ba hore komiti e joalo e thehoa ka banna ba Basotho ba hlokang boiphihlelo le litsebo litabeng tsa ho rarolla likhang. Ke moo ho bileng le maikutlo a hore letona le thehe komiti e joalo ka barutehi mohlomong ba seng ba le phomolong joaloka maqoetha a molao le ba bang. Empa tlhahiso ena e ne e utloahale e hanyetsoa ka matla ke Letona Metsing. Eena o bontša ha litsibi tse joalo li hloka leseli la nalane ea meeli, ’me batho ba ka sebelisoang ke batho ba baholo ba hotseng ba tseba likarohano tsa meeli.
A re, “Hofihlela hajoale ke bona ke ntse ke sebetsa hantle le likomiti tseo tse bopiloeng ka banna ba Basotho ba metseng koana esita le marena a sehlooho ao e bang karolo ea likomiti tse joalo.” Karolo ea pele molaong ona, temaneng ea bobeli seratsoaneng sa (2) letona le boikarabellong ba nakoana ba phethahatso ea molao ona. Hona ntlheng ea meeli, pharela e boletsoeng e le teng ha ho rarolloa likhang ke metse ka marena a teng ke hore meeli ha ho na moo e ngotsoeng pampiring e le bopaki. Meeli ea metse ea Basotho hangata e aroloa ka mangope, likhohlo, mekolokotoane le tse ling tse bakang likhang hoba ha se lintho tse ngotsoeng li ananetsoe ka molao.
Marena a re meeli e ngoloe fatše ka limmapa tse tla bolokoa e le litokomane tsa ’muso. Marena a mang a re hohle ho sebelisoe Lekhotla la Taolo ea Mobu (Land Administration Authority) ho hatisa bophara ba metse joalokaha le se ntse le kene khabong ea ho arola litša tsa batho metseng. Leha marena a lihlooho a libaka tse ling a ile a etsa khang ea hore buka e teng e ngotsoeng meeli, Morena ’Mikia Molapo o ile a potlaka ho hlakisa hore meeli e ngotsoeng ke e kileng ea e-ba le likhang ka makhotleng feela ka lilemo tsa bo-1945. “Ntle le eo ha ho e meng e ngotsoeng.”
Taba ea meeli ehlile ea ba ka sehloohong, ’me le mak’hanselara a lahlela molangoana ka ho bontša litaba tsa meeli tse sa hlakang li ba bakela molikoa-likoane nakong eo ba abang makhulo metseng. Tebello ke hore hang ha maikutlo a sechaba a bokelletsoe le lihlomathiso tse tla etsoa ka ntlong li se li lekotsoe li ananetsoe ke bohle, li tla qetella li bopile Molao oa Borena oo Mahosana a hopotseng hore o tla sebelisoa ho isa lilemong tse fetang 50 tse tlang.
Tailored for you
